Sjálfbærni og umhverfi

Brim er eitt af þeim sjávarútvegsfélögum sem undirritaði sameiginlega stefnu SFS í samfélagsábyrgð árið 2020. Stefnan grundvallast á heimsmarkmiðum Sameinuðu þjóðanna um sjálfbæra þróun.

Með undirritun er félagið skuldbundið til að vinna samkvæmt stefnunni sem skiptist í þrjá megin hluta: bætum hringrásina, lágmörkum sótsporið og orkunýting og orkuskipti. Stefnan lýsir leiðum að þessum markmiðum.

Brim hefur í fjölda ára verið framarlega í umhverfismálum og leitar sífellt nýrra leiða til að fullvinna afurðir og endurnýta eða endurvinna allan úrgang. Orkunotkun og orkuskipti eru félaginu hugleikin og er stöðugt verið að leita leiða til að draga úr olíunotkun og auka notkun endurnýjanlegrar orku.

Brim hefur í áratugi verið annt um að ganga vel um náttúruna og hefur náð góðum árangri í að draga úr umhverfisáhrifum veiða og vinnslu félagsins. Alltaf er hægt að gera betur og hefur félagið sett sér neðangreind markmið í umhverfis- og sjálfbærniþáttum til næstu þriggja ára. Lögð verður áhersla á að draga úr olíunotkun en auka þess í stað rafmagns- og heitavatnsnotkun. Einnig að draga úr rekstrarúrgangi.

Brim hefur á undanförnum árum fjárfest í sjálfbærniverkefnum og markvisst dregið úr áhrifum starfsemi sinnar á umhverfið. Sjálfbærni og umhverfismál hafa um árabil skipað stóran sess í rekstri fyrirtækisins og hefur félagið árlega gert grein fyrir ófjárhagslegum þáttum starfsemi sinnar í samræmi við Global Reporting Initiative GRI100-400 og UFS leiðbeiningar Nasdaq.

Brim hlaut Umhverfisverðlaun atvinnulífsins árið 2019.

2021 Green and Blue bond Allocation and Impact Report

Á árinu hannaði Brim sitt eigið umhverfiskerfi. Kerfið kortleggur heildar kolefnisspor félagsins þar sem upplýsingar frá helstu þáttum í rekstri félagsins streyma með rafrænum hætti inn í umhverfisgagnagrunn (SQL) þar sem helstu mæliþættir eru síðan birtir í mælaborði og nýtast sem mikilvægar stjórnendaupplýsingar.

Helstu þættir í rekstri eru olía og kælimiðlar, útflutningur afurða, innanlandsflutningur, úrgangur, rafmagn, heitt og kalt vatn. Verkefnið hefur alltaf verið unnið út frá rekstrarlegum forsendum innan félagsins. Allt frá fyrsta degi höfum við lagt mikla áherslu á að búa til rafrænar upplýsingar sem streyma beint frá framangreindum rekstrarþáttum. Þannig tengjum við umhverfismálin og fjárhagslegan ávinning saman, þ.e. með lækkun kostnaðar, nýjum tekjumöguleikum og hagræðingarverkefnum náum við að móta félagið með umhverfislegum sjónarmiðum. Þannig tvinnum við þetta hvoru tveggja saman inn í stefnu félagsins til framtíðar.

Þessi nýja nálgun sem Brim hefur hannað og þróað í nýju umhverfiskerfi byggir á góðum reikningsskilavenjum sem við þekkjum af störfum endurskoðenda við framsetningu á fjárhagslegum upplýsingum.

Á árinu 2021 birti félagið upplýsingar úr umhverfisuppgjöri á 3ja mánaða fresti samhliða birtingu upplýsinga úr fjárhagslegu árshlutauppgjörum.

EFLA verkfræðistofa hefur endurskoðað framsett gögn fyrir árin 2021 og 2020, útreikninga í kerfinu, forsendur staðla og áritaði skýrsluna sem skoðunaraðili eftir afstemmingu gagna við fjárhag.

Markmið stjónvalda með álagningu kolefnisgjalds er að samræma skattlagningu jarðefnaeldsneytis með það að leiðarljósi að hvetja til orkuskipta, draga úr losun gróðurhúsalofttegunda og stuðla markvisst að orkusparnaði á öllum sviðum. Kolefnisgjald er skattur sem leggst á allt jarðefnaeldsneyti og er reiknað á hvern lítra af eldsneyti. Þannig er upphæð kolefnisgjalds ársins 11,75 krónur á hvern lítra af gas- og dísilolíu til skipa. Samanburður sýnir að frá 2015 til 2021 hefur kolefnisgjald á olíunotkun tæplega tvöfaldst.

Í töflunni hér að neðan sést þróunin á gjaldinu á einstakar tegundir ásamt útreikningi á kolefnisgjaldinu undanfarin sjö ár.

Eitt af markmiðum Brims á síðasta ári var að finna í samvinnu við birgja, endurvinnslufarveg fyrir þetta hráefni í stað þess að urða og koma rockhopperalengjum þannig í endurvinnslu innan hringrásarhagkerfisins.

Rockhopperar eru úr stáli og gúmmíi og komu á sínum tíma í stað hefðbundinnar bobbingjalengju sem notuð er fremst á neðra byrði trollsins. Rockhopperar eru framleiddir úr gömlum og notuðum stálstyrktum vinnuvéladekkjum.

Í upphafi reyndist erfitt að finna fyrirtæki, hér á landi og erlendis sem réð við að vinna nýtanlega afurð úr stálstyrktu gúmmíinu. Að lokum fannst fyrirtæki í Hollandi sem tók hráefnið til sín og endurvann 75 tonn af rockhopperum frá Brimi á árinu. Það skilar sér í lækkun kolefnisspors um 66 tCO₂ ígilda.

Umhverfisstofnun birtir opinberlega leiðbeiningar um hvaða losunarstuðla skuli nota til að reikna út losun frá helstu uppsprettum gróðurhúsalofttegunda í rekstri fyrirtækja. Markmiðið er að aðstoða við samantekt losunargagna og að gögnin séu í samræmi við Landsskýrslu um losun gróðurhúsalofttegunda, sem íslensk stjórnvöld taka saman og skila til loftlagssamnings Sameinuðu þjóðanna (UNFCCC). Þetta er annað árið í röð sem umhverfisuppgjör Brims fylgir þessum viðmiðunum við birtingu umhverfisuppgjörs félagsins þar sem það á við.

Losunarstuðull fyrir urðun á úrgangi lækkaði á árinu 2021 og fór úr 1,30 í 0,88. Fyrri losunarstuðull var metin miðað við meðalsamsetningu urðaðs úrgangs í Evrópu en nýi stuðullinn notar meðalsamsetningu úrgangs sem farið hefur til urðunar á Íslandi síðustu 20 árin. Þessi breyting skilar sér í lækkun á kolefnisspori úrgangs um 166 tCO₂ ígilda á árinu.

Brim hefur undanfarin ár litið á flokkaðan úrgang sem verðmætt hráefni frá rekstri. Sífellt er verið að þróa aðferðir til að endurnýta flokkaðan úrgang. Til að mynda er stór hluti af öllu plasti sem fellur til hjá Brimi í dag, endurunnið. Af þeim 52 tonnum af plasti sem féllu til á árinu fóru 23 tonn af plasti til endurvinnslu eða 44%. Það lækkar kolefnisspor félagsins um 20 tCO₂ ígilda á árinu.  

Þjóðþrif - vottun vegna endurvinnslu á plasti

Eins og áður endurvinnur Brim öll veiðafæri sem ekki er hægt að nýta lengur til veiða í samstarfi við Hampiðjuna. Áhafnir skipa og starfsfólk flokkunarstöðva félagsins fjarlæga þá hluta veiðafæra sem hægt er að endurvinna eða koma í endurnýtingu innan félagsins en afgagnum er skilað til Hampiðjunnar sem sker burt aðra nytjahluti, fjarlægir óendurvinnanlega efnisbúta, sem eru urðaðir og selur annað til erlendra endurvinnsluaðila. Erlendis eru endurunnin veiðafæri nýtt til plastgerðar.

Hampiðjan vinnur náið með Samtökum fyrirtækja í sjávarútvegi (SFS) og skilar til SFS tölum yfir útflutt magn veiðarfæraúrgangs frá Brimi og öðrum sjávarútvegsfélögum sem áframsendir þær upplýsingar til Úrvinnslusjóðs samkvæmt samningi við sjóðinn. SFS er með samning við Úrvinnslusjóð um að samtökin beri ábyrgð á að úrgangsveiðarfæri úr gerviefnum séu endurunnin. Um leið er nýtt heimild til undanþágu á úrvinnslugjaldi á veiðarfærum úr gerviefnum.

Ekki urðu nein óhöpp á árinu 2021 þannig að veiðafæri yrðu eftir í sjó.

Losun vegna kælimiðla var 4.801 tCO₂ígildi á árinu, sem er aukning frá árinu á undan en þá var losunin 2.834 tCO₂ ígildi 2020.   Brim hefur sett sér það markmið að ljúka útskiptum að stærstum hluta freon kælimiðla fyrir umhverfisvænni kælimiðla fyrir árslok 2025.  

Flutningur sjávarafurða á erlenda markaði er einn af stærri þáttum í rekstri Brims. Í töflunni hér að neðan er sýnd greining á kolefnisspori vegna flutnings á ferskum og frystum botnfiskafurðum til kaupenda á erlendum mörkuðum. Útflutt magn frystra og ferskra botnfiskafurða árið 2021 var um 43 þúsund tonn. Heildarmagn þess hluta flutnings sem ber kolefnislosun nam 22.113 tonnum eða 5.018 tonnum af CO₂ ígildum sem er tæp 7,0% af heildarlosun félagsins.

Þegar kolefnisspor vegna flutninga á einstökum fisktegundum er skoðað kemur í ljóst að stærstu kolefnissporin eru vegna flutnings á þorski, karfa og ufsa frá vinnslu félagsins til viðskiptavina. Útflutningur á þessum þremur tegundum nam 20.662 tonnum eða 47,9% af heildarútflutningi botnfiskafurða Brims árið 2021.

Ef kolefnisspor vegna flutnings á þessum tegundum er reiknað fyrir hvert kg CO₂ ígildi á hvert tonn afurða, kemur í ljós, að í þorski eru þau að meðaltali 354 kg, í karfa 171 kg og í ufsa 125 kg fyrir árið 2021.

Við útflutning á 22.113 tonnum af botnfiskafurðum félagsins losna að meðaltali um 227 kg af CO₂ ígildum á hvert tonn afurða.

Hlutfall heildarútflutnings afurða sem taka með sér CO₂ ígildi er 96,5% með skipum á árinu eða sem nemur 21.346 tonnum af afurðum. Kolefnissporið vegna skipaflutninga var 2.449 tonn af CO₂ ígildum eða 48,8% af heildarlosuninni.

Flugfrakt var á sama tíma 767 tonn eða 3,5% af útfluttu heildarmagni og losun á CO₂ ígildum var 2.569 tonn. Það gerir 51,2% af heildar kolefnisspori vegna flutninga á afurðum Brims á erlenda markaði.

Það er ljóst að útflutningur með skipum er mun umhverfisvænni flutningsmáti en flutningur á afurðum með flugi.

Í töflunni hér að neðan er sýnd greining á kolefnisspori vegna flutnings á uppsjávarafurðum til kaupanda á erlendum mörkuðum.

Útflutt magn uppsjávarafurða á árinu var 43.409 tonn. Heildarmagn þess hluta flutnings sem ber kolefnislosun við flutning nam 18.073 tonnum eða 737 tonnum af CO₂ ígildum, sem er rúm 0,84% af heildarlosun félagsins.

Hlutfall fiskimjöls og lýsis sem taka með sér CO₂ ígidi er þá 98% af heildarmagninu eða sem nemur 18.073 tonnum af afurðum. Kolefnissporið vegna afurðanna var 737 tonn af CO₂ ígildum.

Hlutur frystra uppsjávarafurða var 2% af heildar magni eða 445 tonn. Þar sem viðkomandi afurðir voru afhentar hér innanlands þá hefur kolefnisspor á þeim akstri verið tekið inn í umhverfisuppgjörið undir liðnum akstur innanlands.

Þegar skoðað er kolefnisspor á flutningi einstakra fisktegunda þá er stærsta kolefnissporið vegna flutnings á kolmunna, síðan síld og loks loðnu.

Ef kolefnisspor vegna flutnings á þessum tegundum er reiknað fyrir hvert kg CO₂ ígilda á hvert tonn afurðar, kemur í ljós, að í kolmunna er meðaltalið 50 kg, í síld 29 kg og í loðnu 31 kg. Þar sem loðnuhrognin voru afhent hér innanlands þá hefur kolefnisspor á akstrinum verið tekið undir þann lið í umhverfisuppgjörinu.

Við útflutning á 18.518 tonnum af uppsjávarafurðum félagsins losna að meðaltali um 40 kg af CO₂ ígildum á hvert tonn afurðar.

Þegar horft er til heildar kolefnisfótspors félagsins. Þá telur félagið markvissari aðferð að horfa til mælikvarða sem endurspeglar samanburð á kolefnisfótspori félagsins út frá grunnári, þegar félagið hóf fyrst að reikna fótspor félagsins. Á árinu 2021 losaði félagið 66.965 tCO₂Í og hafði þá farið minnkandi frá árinu 2015 þegar félagið losaði 71.688 tCO₂Í eða lækkun upp á 4.723 tCO₂Í eða 7,1%. Helstu breytur sem hafa haft áhrif á þessa þróun eru nokkrar, þó má sérstaklega nefna innkaupastefnu félagsins við olíukaup síðustu ára.

Bætt upplýsingagjöf um umfang 3

Sú nýjung sem birtist í umhverfisskýrslu félgsins í ár er kolefnislosun sem snýr að umfangi 3. Á síðustu árum höfum við birt takmarkaðar upplýsingar um þennan þátt en teljum að með núverandi upplýsingum í skýrslu ársins séum við að ná yfir 90% af kolefnisspori umfangs 3.

Umfang 3 tekur á losun gróðurhúsalofttegunda sem koma frá ytri aðgerðum félagsins en ekki beint frá verkferlum þess eða eignum. Hér er átt við t.d. bílaleigubíla, flugferðir starfsfólks, innanlandsflutning vara og hráefnis, inn- og útflutningur vara/afurða til og frá félaginu, ferðir starfsfólks til og frá vinnu ásamt upplýsingum um kolefnisspor á hverja framleiðslueiningu aðfanga.

Framleiðslueining aðfanga er til dæmis olía, smurolía, veiðarfæri og tengdar vörur, umbúðir, frauðplast, tré- og plastbretti, íblöndunarefni ásamt hreinsiefnum.

Þar sem upplýsingar um kolefnisspor framangreindra liða eru nú í fyrsta sinn færðar inn í umhverfisuppgjör félagsins þá veldur það hækkun á CO₂ ígildum fyrir árið 2021, samanborið við uppgjör fyrri ára.